Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η συστηματική χρήση διαφόρων μορφών τέχνης στο γνωστικό πεδίο των επιστημών υγείας και της ψυχολογίας, τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες, ως θεραπευτικό μέσο, αλλά και ως διαγνωστικό εργαλείο, αυτόνομα ή συμπληρωματικά σε άλλα θεραπευτικά μέσα και διαγνωστικά εργαλεία.
Ο χορός είναι μία καθολική ανθρώπινη συμπεριφορά που συνδέεται με τελετουργικά χαρακτηριστικά. Ως είδος τέχνης, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η πρωταρχική καλλιτεχνική έκφραση του ανθρώπου, αν δεχθούμε, πως οποιαδήποτε απόκλιση, από την κανονική βάδιση ή θέση του σώματος είναι ήδη χορός. Η απόκλιση αυτή εκφράζεται συνήθως, με την επιτάχυνση της κίνησης, τη ρυθμική διάθεση του σώματος, χειρονομίες, και προϋποθέτει την εκδήλωση ενός έκτακτου αιτίου, κατά κανόνα συγκινησιακής μορφής. Οι πρώτες απεικονίσεις χορευτικών παραστάσεων έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 20.000 ετών. Στην πραγματικότητα, όμως, ο χορός είναι τόσο παλιά δραστηριότητα όσο και εκείνη της δίποδης βάδισης. Η ηλικία του, δηλαδή, είναι 2-5 εκατομμυρίων χρόνων.
Το πρώτο χαρακτηριστικό του χορού είναι ότι οι κινήσεις του σώματος οργανώνονται σε χωρικά πρότυπα. Ο χορός, ως πρότυπο κίνησης, περιλαμβάνει ένα είδος νοητικού χάρτη που περιέχει χαρακτηριστικά της τροχιάς του σώματος στον εξωκεντρικό χώρο και της κιναισθητικής και οπτικής αντίληψης της εικόνας του σώματος στον εσωκεντρικό χώρο.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό του χορού είναι ο συγχρονισμός των κινήσεων του σώματος με “χρονομετρητές” (π.χ., μουσικό μέτρο), μια ικανότητα αποκλειστική του ανθρώπινου είδους. Σχεδόν όλος ο χορός εκτελείται αρμονικά με τον μουσικό ρυθμό, επιτρέποντας έτσι έναν χρονικό συντονισμό μεταξύ των χορευτών. Γενικά, οι χορευτικές εκφράσεις αντικατοπτρίζουν τις ιεραρχικές διατάξεις ισχυρών και ασθενών μέτρων που εμπεριέχονται σε ρυθμικά μουσικά πρότυπα.
Έτσι, η σύζευξη χορευτικών δεξιοτήτων και μουσικής προϋποθέτει όχι μόνο χρονικό συντονισμό, αλλά και απαιτητικές χωρικές διεργασίες που αφορούν στην εξίσωση κινητικών προτύπων και μουσικών ρυθμών. Η αρμονική εκτέλεση των χορευτικών δεξιοτήτων προϋποθέτει τη συντονισμένη δράση εκείνων των νευρωνικών συστημάτων και εγκεφαλικών δομών που υποστηρίζουν δίποδους, κυκλικά επαναλαμβανόμενους χορευτικούς βηματισμούς συντονισμένους με έναν μουσικό ρυθμό.
Το λειτουργικό υπόστρωμα του χορού είναι περιληπτικά το ακόλουθο: Η άνω κροταφική έλικα και ο άνω κροταφικός πόλος αναπαριστούν τις μελωδικές και αρμονικές “διαστάσεις” της μουσικής που ακούμε. Παράλληλα ο διάμεσος γονατώδης πυρήνας φαίνεται ότι στέλνει πληροφορίες, δια μέσου των πυρήνων του στελέχους στους πρόσθιους παρεγκεφαλιδικούς πυρήνες και στα λοβίδια V και VI της παρεγκεφαλίδας, αναφορικά με το μουσικό μέτρο, προκειμένου να συζευχτεί η ροή της κίνησης με τον μουσικό ρυθμό. Τα βασικά γάγγλια εξυπηρετούν την επιλογή και οργάνωση κινητικών ενοτήτων, ιδιαίτερα εκείνων που έχουν ισχυρού βαθμού πρόβλεψη και μεγάλη ομαλότητα, όπως είναι οι μετρικά ρυθμισμένες κινήσεις. Ο θάλαμος επιδίδεται στη σύνδεση σωματο-αισθητηριακών και κινητικών παραμέτρων και είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τους πρωτότυπους μη μετρικούς ρυθμούς. Οι σωματοτοπικές περιοχές για τα κάτω άκρα στην κινητική, προκινητική και αισθητικοκινητική περιοχή του φλοιού των εγκεφαλικών ημισφαιρίων, κωδικοποιούν παραμέτρους που συνδέονται με την επιλογή μυϊκών ομάδων, συσταλτικών δυνάμεων, αρχικών και τελικών θέσεων του σώματος και επιλογή κατεύθυνσης της κίνησης του σώματος στον χώρο. Η κινητική και αισθητικοκινητική περιοχή του φλοιού των εγκεφαλικών ημισφαιρίων, και πιθανά η παρεγκεφαλίδα, υποστηρίζουν τον διημισφαιρικό συντονισμό των κάτω άκρων κατά τη διάρκεια κυκλικών επαναλαμβανόμενων δίποδων κινήσεων. Η δεξιά μετωπιαία καλύπτρα επιδίδεται στην ακολουθία κινητικών επαναλήψεων και η δεξιά κινητική περιοχή του φλοιού των εγκεφαλικών ημισφαιρίων επεξεργάζεται θέματα κινητικών προθέσεων και καταμερισμού κινητικών πόρων. Τέλος τα διάμεσα τμήματα του άνω βρεγματικού λοβού υποβοηθούν, δια μέσου κιναισθητικής διαμεσολάβησης, τη χωρική καθοδήγηση των κινήσεων των κάτω άκρων κατά την εκτέλεση των χορευτικών δεξιοτήτων.
Απόσπασμα από εισήγηση του κου
Γιώργου Γρούϊου Καθηγητής Κινητικής Συμπεριφοράς ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ
στην πρώτη ημερίδα θεραπειών μέσω τέχνης των Δρυαδων Εν Πλώ