Η ΡΥΘΜΙΚΗ DALCROZE (άρθρο Λίλης Αρζιμάνογλου Μαντζαρλή)


 

IMG_20160417_134043MΟΥΣΙΚΗ-ΡΥΘΜΙΚΗ-ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ JAQUES DALCROZE

Η διδασκαλία της Μουσικής μέσα από την κίνηση

 

Η μέθοδος Ρυθμικής Jaques Dalcroze δημιουργήθηκε από ένα συνθέτη και γεννήθηκε από την διδασκαλία της συλλογής μουσικών ασκήσεων (Σολφέζ).

Ο Emile Jaques Dalcroze γεννήθηκε στην Βιέννη το 1965 και πέθανε στην Γενεύη το 1950. Το 1911 ιδρύει στο Hellerau, το πρώτο Ινστιτούτο Ρυθμικής και επηρεάζει την εξέλιξη της Παιδαγωγικής.

Το μάθημα της μουσικής-ρυθμικής-κινητικής αγωγής Dalcroze, είναι ένας διαφορετικός τρόπος διδασκαλίας της μουσικής.

Είναι ένα ΄΄Solfege corporel“ όπου μέσα από την κίνηση του σώματος, συνειδητοποιούμε καλύτερα τη σχέση μεταξύ των ήχων [μελωδία,αρμονία] και των ρυθμών και μαθαίνουμε να λειτουργούμε αρμονικά στο χώρο-χρόνο.

ʺ Η μουσική εκφράζεται με την κίνηση του σώματος ʺ, έλεγε ο Dalcroze [1865-1950]. Μαθαίνουμε να ακούμε τη μουσική. Στόχος της μεθόδου, είναι να αποκτήσει ο μαθητής  μια πραγματική μουσική και ρυθμική ευαισθησία. Ο Dalcroze

αναφέρεται σε μία έκτη αίσθηση του ρυθμού, τη μυϊκή ρυθμική αίσθηση. 

         Στόχος του είναι να μετατρέψει το ανθρώπινο σώμα σε μουσικό όργανο.  Μπορεί όμως να αποδώσει; Γιατί δεν έχει μάθει να κινείται λειτουργικά, να εκφράζεται, να χαλαρώνει. Οι μαθητές του μπορούν και αναλύουν και τον πιο δύσκολο ρυθμό, αλλά πως θα τον τραγουδήσουν, πως θα περπατήσουν, πως θα παίξουν μ’αυτόν, πως θα τον νοιώσουν; πως θα τον εκφράσουν;IMG_20151003_193709

Αυτό που χαρακτηρίζει τη μέθοδο Dalcroze, είναι η εμπειρία του μαθητή να περπατήσει τις μουσικές αξίες, να κάνει βήματα, κι αργότερα  κίνηση, χορό.

Η έννοια του μαθήματος της ρυθμικής, είναι η γενικότερη επεξεργασία του ατομικού εσωτερικού φυσικού  ρυθμού και πως αυτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να αποδοθεί κινητικά.

Η μουσική – ρυθμική – κινητική Αγωγή Dalcroze, είναι ένας συνδυασμός θεωρίας και πρακτικής. Η θεωρία βοηθά την κατανόηση των ρυθμών και αξιών της μουσικής, ενώ το πρακτικό μέρος τα προβάλλει στην κίνηση. Η εκμάθηση των εννοιών [ρυθμός, tempo, δυναμική κ.λ.π] βοηθά στην ποιοτική απόδοση της κίνησης. Η ελευθερία του μαθήματος ως προς το είδος του κινησιολογικού υλικού, βοηθάει στον αυτοσχεδιασμό και την χορογραφία.20130929_152641

Η μέθοδος  Dalcroze αναλύει την μουσική, εκεί που ο κλασικός και σύγχρονος χορός, αναλύουν τα βήματα. Παίζει με το ρυθμό, που είναι το βασικό στοιχείο της κίνησης, φέρνει σε επαφή τον χορευτή, τον δάσκαλο, τον παιδαγωγό, με το βαθύτερο εσωτερικό του κόσμο μέσω του αυτοσχεδιασμού, αφήνοντας του παράλληλα, περιθώρια για προσωπική δημιουργία, ενθαρρύνοντας την πρωτότυπη σκέψη και έκφραση και παραμερίζοντας κλισαρισμένες κινητικές φόρμες.

Τα μαθήματα Μουσικής-Ρυθμικής-Κινητικής Αγωγής Dalcroze, περιλαμβάνει:

  1. Συνειδητοποίηση των εννοιών της Μουσικής μέσα από την κίνηση [μέτρο, μελωδία, φράση, παύση, δυναμική, ταχύτητα, μοτίβο].
  2. Ασκήσεις για την συνειδητοποίηση του χώρου, του χρόνου, της φορμας.
  3. Ασκήσεις αυτοσχεδιασμού και δημιουργικότητας [με μέσο την κίνηση, τη φωνή, τα μικρά κρουστά και μελωδικά όργανα].
  4. Ρυθμική με την φωνή: Σολφέζ Dalcroze. Ένας βιωματικός τρόπος μελέτης της φωνής.
  5. Ρυθμική με το σώμα: Εκφραστική και θεατρική κίνηση.
  6. Μελέτη με μικρά κρουστά και μελωδικά όργανα. Συνδυασμός και σχέση των μουσικών οργάνων με την κίνηση.20151102_192645-e1446924040164
  7. Δημιουργική κίνηση-Αυτοσχεδιασμός: με στοιχεία από την μέθοδο του R. Laban.
  8. Στοιχεία χαλάρωσης: από τη μέθοδο της Gerda Alexander.
  9. Ρυθμική χορογραφίας: Έχει σαν στόχο την μεταφορά στην κίνηση, την λεπτομέρεια και την ποικιλία της μουσικής γλώσσας. Άλλος στόχος της Ρυθμικής χορογραφίας, είναι να αυξήσει τη μουσικότητα του μαθητή, να τον καθοδηγήσει να ερμηνεύει φυσικά και σωστά τις εκάστοτε προθέσεις του συνθέτη. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να μάθουμε να μην ακούμε τη μουσική παθητικά.
  10. Ρυθμική στο πιάνο: Αυτοσχεδιασμός στο πιάνο. Το πιάνο είναι το βασικό μουσικό όργανο που κυριαρχεί στα μαθήματα της Ρυθμικής. Το πιάνο, δίνει την δυνατότητα άπειρων ηχητικών συνδυασμών, τους οποίους το σώμα προσπαθεί ν’ αποδώσει. Ο αυτοσχεδιασμός στο πιάνο, δεν είναι η ερμηνεία ενός μουσικού κομματιού, είναι το αποτέλεσμα μιας σύνθεσης της στιγμής, αυθόρμητης, στην οποία φαίνονται οι γνώσεις, καθώς και οι εκφραστικές και μουσικές δυνατότητες του καθηγητή. Είναι ταυτόχρονα τέχνη και τεχνική. Χρησιμοποιώντας τον αυτοσχεδιασμό στο πιάνο ή παίζοντας μια παρτιτούρα, επεξεργάζεται και αναλύει στην τάξη κάποιο μουσικό θέμα η επί μέρους στοιχεία της μουσικής. Δίνει διάφορες ΄΄οδηγίες΄΄ [ρυθμικές, μελωδικές, μετρικές], παροτρύνοντας τους μαθητές να μεταβάλλουν την ενέργεια τους με τον έναν ή τον  άλλον τρόπο.

Η ρυθμική δεν πρέπει να είναι μόνο μία βάση, αλλά πρέπει να ακολουθεί, να συνοδεύει κατά ένα συνεχή τρόπο, όλη την εκπαίδευση ενός μουσικού, ενός νηπιαγωγού, ενός χορευτή κ.α. και όχι να κάνει λίγα μαθήματα και να πιστεύει ότι είναι αρκετά. Είναι μόνο η αρχή. Ο Dalcroze συνιστούσε μάλιστα, η μελέτη της Ρυθμικής να προηγείται της σπουδής κάποιου μουσικού οργάνου ή του Σολφέζ.    Σε όλες τις ασκήσεις, της Ρυθμικής, η μουσική εμπεριέχει τη βασική αρχή. Οι ασκήσεις αυτές απευθύνονται όχι μόνο στο αυτί μας, αλλά σε όλο τον σώμα, τον οργανισμό. Η μουσική παρακινεί, υποδεικνύει στο κινούμενο σώμα την μελωδική γραμμή, την αναπνοή των μουσικών φράσεων, τις παύσεις κατά την διάρκεια τους. Μεταφέρει στους μυς μας και τα νεύρα, τα στοιχεία της δυναμικής, τις διαφορετικές ταχύτητες.

Ορισμένες από τις ασκήσεις της Ρυθμικής, αναπτύσσουν την ανεξαρτησία των μελών του σώματος. Άλλες, σύμφωνα με τις εντολές που δίνει ο εγκέφαλος, βοηθούν στην εξάσκηση μνήμης, στην ανάπτυξη συναισθημάτων, στην συνειδητοποίηση του χώρου, των σχημάτων. Η Ρυθμική δεν είναι μόνο ρυθμός, αλλά όλες οι αισθήσεις του βάρους, του φραζαρίσματος, της δυναμικής. Στα μαθήματα Ρυθμικής Dalcroze, δίνουμε σημασία στην αναπνοή, στη στάση του σώματος, στο clapping, στο χώρο, στα επίπεδα.

Από τη φύση του, κάθε παιδί, κάθε άτομο κρύβει μέσα του το όνειρο, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα. Σήμερα πολύ λίγα εκπαιδευτικά προγράμματα, βοηθούν το παιδί ν’ αναπτύξει την φαντασία του, να δημιουργήσει μόνο του, ν’αυτοσχεδιάσει. Γενικά έλεγε Dalcroze, η ιδέα να συνδέουμε την εκμάθηση της μουσικής με την εμπειρία της σωματικής κίνησης, είναι στενά συνδεδεμένη για το κοινό με την εικόνα πολύ μικρών παιδιών που για κάποιο χρονικό διάστημα τους δίνεται η δυνατότητα να « παίζουν με τη μουσική», προτού περάσουν σε σοβαρότερα πράγματα!! Η παράλληλη σπουδή μουσικής και της κίνησης [ που γίνεται με ασκήσεις οι οποίες είναι το ίδιο «παιχνίδια» για το σώμα και το πνεύμα], μπορεί να θεωρηθεί σαν «κάτι σοβαρό» και όχι μόνο στη σημερινή μουσική εκπαίδευση αλλά ακόμα και στην μελλοντική.

Στην Ελλάδα, η Ρυθμική, είναι μια έννοια παρεξηγημένη. Σίγουρα δεν έχει σχέση με την γνωστή έννοια της Γυμναστικής ή την Ενόργανη ή το Μπαλέτο κλπ. Για τη Ρυθμική χρειάζεται να έχει κανείς πολλές μουσικές γνώσεις, πράγμα που δεν χρειάζεται για την Γυμναστική ή την Ενόργανη. Η επαγγελματική σπουδή της μεθόδου, διαρκεί 4 χρόνια. Διδάσκονται θεωρητικά, τεχνικά, πρακτικά και παιδαγωγικά μαθήματα. Αυτά είναι:

1] Ρυθμική

2]    Λειτουργική κίνηση {Rosalia Chladek}

3]    Eutonie {Gerda Alexander}

4]    Δημιουργικός χορός {Rudolph von Laban}

5]     Εκφραστική και Θεατρική κίνηση {Expression corporelle}

6]     Ιστορία Μουσικής

7]     Σολφέζ

8]     Πιάνο {Τεχνική}

9]     Αρμονία

10]   Σολφέζ Dalcroze

11]   Παιδαγωγικά {Διδασκαλία στα μαθήματα: Ρυθμική, Δημιουργικός χορός           {Rudolph von Laban}, Εκφραστική και Θεατρική κίνηση [Expression corporelle] για παιδιά και ενήλικες.

12]   Στοιχεία χορογραφίας [Choregraphie Rythmique]

13]   Αυτοσχεδιασμός στο πιάνο α) κλασσικό, β) μοντέρνο

14]   Ψυχολογία του παιδιού

15]   Μοντέρνος χορός

Το κάθε ένα από τα μαθήματα αυτά, αποτελεί κάτι ξεχωριστό, που όλα μαζί όμως, αποτελούν μια ενότητα. Σε κάθε μάθημα υπάρχει η μουσική, ο ρυθμός, ο ήχος, η κίνηση, η φόρμα, η ενέργεια, ο αυτοσχεδιασμός.rythmiki_moysikokinhtikh

Ένας μεγάλος αριθμός διασήμων καλλιτεχνών και συγγραφέων έχουν μυηθεί στη μέθοδο DALCROZE: Paul Claudel, Adolphe Appia, Nijinsky, K.Storck, Stanislavsky, Stavinsky, Carl Orff, προσωπικότητες των Ρωσικών μπαλέτων του Diaghilev και των Εθνικών θεάτρων της Ρωσίας κ.λ.π. Αυτή τη στιγμή η ̎ΡΥΘΜΙΚΉ DALCROZE ̎  διδάσκεται στη Γενεύη {έδρα}, Βέλγιο, Γερμανία, Αμερική, Γαλλία, Σουηδία, Ιταλία, Αγγλία, Ελλάδα κ.λ.π.

Τελειώνω το άρθρο μου, με μία άποψη ενός μαθητή μου: «Η μουσική – Ρυθμική αγωγή Dalcroze, αναπτύσσει την πρωτοβουλία, την αυτοπεποίθηση του παιδιού και του ενήλικα. Ισορροπεί το νευρικό σύστημα, διαμορφώνει το χαρακτήρα, την προσωπικότητα και γενικά επιδρά θετικά στην ψυχική, πνευματική και σωματική ανάπτυξη του παιδιού. Η Ρυθμική ανταποκρίνεται σε ευρύ κοινό. Από παιδιά νεαρής ηλικίας ως και ενήλικες, από απλούς καθημερινούς ανθρώπους ως και χορευτές, χορογράφους, παιδαγωγούς και μουσικούς, που ζητάνε απλά μα γνωρίσουν το σώμα τους και τις δυνατότητες του, είτε να το μάθουν να λειτουργούν αρμονικά στον χώρο-χρόνο, είτε (πιο εξειδικευμένα)για την εναρμόνιση κίνησης με τη μουσική και τον ρυθμό γενικότερα.

Έτσι μέσα από την διδασκαλία της Ρυθμικής, είτε αυτό είναι παιχνίδι, αυτοσχεδιασμός, υπακοή στη μουσική, επιλογή μουσικής, ποικιλία μουσικών ακουσμάτων και ρυθμών, γνωριμία μουσικών οργάνων και χρήση τους ακόμα και μέσα σε μια ορχήστρα, αποκτούμε κατανόηση του φάσματος των δυνατοτήτων (αυτοσχεδιασμός), αίσθηση της σχέσης μας με το χώρο και το περιβάλλον μας, επικοινωνούμε με άτομα γύρω μας και λειτουργούμε ομαδικά, συμβάλλοντας έτσι και στην ανάπτυξη της κοινωνικότητάς μας. Ακόμα, καταλαβαίνει κανείς την αίσθηση της έντασης και της χαλάρωσης. Επίσης δίνονται πολλές χορογραφικές ιδέες.051

Πιστεύω ότι θα ήταν θετικό για τον κάθε άνθρωπο να μπορεί να παρακολουθεί τέτοιου είδους μαθήματα, γιατί πραγματικά προσφέρουν».

Λίλη Αρζιμάνογλου-Μαντζαρλή

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *